K vsebini

Slovnične vrste pridevnikov

Pridevnik je pregibna besedna vrsta, ki določa lastnosti živih bitij, stvari, pojmov in stanj. Pridevniku lahko praviloma določimo sklon, spol in število.

V poljščini obstajajo trije spoli pridevnika v ednini: moški, ženski in srednji. V množini sta dva spola: moškoosebni in nemoškoosebni (moška imena živali, moška imena živih bitij, ženski, srednji).

Večina pridevnikov v imenovalniku ednine in množine, ima naslednje končnice:

  • Moški spol se konča na -y/-i, npr.: mały, duży, biały / wysoki, niski, niebieski
  • Ženski spol se konča na -a, npr.: mała, duża, biała, wysoka, niska, niebieska
  • Srednji spol se konča na -e, npr.: małe, duże, białe, wysokie, niskie, niebieskie
  • Moškoosebni spol se konča na -y/-i, npr.: wysocy, niscy, niebiescy / mali, duzi, biali
  • Nemoškoosebni spol se konča na -e, npr.: małe, duże, białe, wysokie, niskie, niebieskie

Po pridevnikih se vprašamo:

  • Jaki on jest? / Jaki jest (ten) projekt? - Projekt jest nowy / stary / interesujący.
  • Jaka ona jest? / Jaka jest (ta) praca? - Praca jest kreatywna / inspirująca / nudna.
  • Jakie ono jest? / Jakie jest (to) biuro? - Biuro jest nowe / ładne.
  • Jacy oni są? / Jacy są (ci) pracownicy? - Pracownicy są nowi / kreatywni / dobrzy / wysocy.
  • Jakie one są? / Jakie są (te) dziewczyny / dzieci / zwierzęta / komputery? - Dziewczyny / Dzieci / Zwierzęta / Komputery są kreatywne / ładne / miłe / nowe / dobre / wysokie.
Ednina
moški spolženski spolsrednji spol
niski (k/g + i)niskaniskie (k/g +ie)
nowynowanowe
Množina
moškoosebni spolnemoškoosebni spol
niscy (k : c)niskie (k/g +ie)
nowinowe

Ujemanje pridevnika s samostalnikom

Pridevnik, ki določa samostalnik, prevzema končnico, ki odgovarja slovničnemu spolu tega samostalnika, npr .: stary komputer, nudny film, dobra strona internetowa, zła pogoda, ładne biuro, stare drzewo.

Sklanjanje pridevnikov z osnovo, ki se konča na trd sloglasinik

Ednina
Sklonmoški spol (jaki?)srednji spol (jakie?)ženski spol (jaka?)
osebeživalistvari
Imenovalnik = Zvalnikdużydużydużydużeduża
Rodilnikdużegodużegodużegodużegodużej
Dajalnikdużemudużemudużemudużemudużej
Tožilnikdużegodużegodużydużedużą
Orodnikdużymduż**ymvdużymdużymdużą
Mestnikdużymdużymdużymdużymdużej
Množina
Sklonmoškoosebni spol (jacy?)nemoškoosebni spol (jakie?)
Imenovalnik = Zvalnikduzidużedużedużeduże
Rodilnikdużychdużychdużychdużychdużych
Dajalnikdużymdużymdużymdużymdużym
Tožilnikdużychdużedużedużeduże
Orodnikdużymidużymidużymidużymidużymi
Mestnikdużychdużychdużychdużychdużych

Sklanjanje pridevnikov z osnovo, ki se konča na mehki sloglasinik

Ednina
Sklonmoški spol (jaki?)srednji spol (jakie?)ženski spol (jaka?)
osebeživalistvari
Imenovalnik = Zvalnikwysokiwysokiwysokiwysokiewysoka
Rodilnikwysokiegowysokiegowysokiegowysokiegowysokiej
Dajalnikwysokiemuwysokiemuwysokiemuwysokiemuwysokiej
Tožilnikwysokiegowysokiegowysokiwysokiewysoką
Orodnikwysokimwysokimwysokimwysokimwysoką
Mestnikwysokimwysokimwysokimwysokimwysokiej
Množina
Sklonmoškoosebni spol (jacy?)nemoškoosebni spol (jakie?)
Imenovalnik = Zvalnikwysocywysokiewysokiewysokiewysokie
Rodilnikwysokichwysokichwysokichwysokichwysokich
Dajalnikwysokimwysokimwysokimwysokimwysokim
Tožilnikwysokichwysokiewysokiewysokiewysokie
Orodnikwysokimiwysokimiwysokimiwysokimiwysokimi
Mestnikwysokichwysokichwysokichwysokichwysokich

Stopnjevanje pridevnikov - pravilno in nepravilno

Ko primerjamo stvari, ljudi ali situacije, uporabljamo primernik in presežnik.

Pri tvorbi primernika uporabljamo, ustrezna za vsak spol, priponska obrazila -szy (moški spol) / -sza (ženski spol) / -sze (srednji spol), ki jih dodajajmo osnovniku.

Pri tvorbi presežnika uporabljamo predponska obrazila naj- (skupna vsem spolom), ki jih dodajajmo primerniku.

Stopnjevanje pridevnikov z obrazili

SpolOsnovnik (pridevnik)PrimernikPresežnik
moški spolstary, ciekawy, nudny, ładnystarszy, ciekawszy, nudniejszy, ładniejszynajstarszy, najciekawszy, najnudniejszy, najładniejszy
ženski spolstara, ciekawa, nudna, ładnastarsza, ciekawsza, nudniejsza, ładniejszanajstarsza, najciekawsza, najnudniejsza, najładniejsza
srednji spolstare, ciekawe, nudne, ładnestarsze, ciekawsze, nudniejsze, ładniejszenajstarsze, najciekawsze, najnudniejsze, najładniejsze

Zgradba osnove pridevnika in način tvorbe primernika

en soglasnik + -szy / -sza / -sze

młody → młodszymłoda → młodszamłode → młodsze
stary → starszystara → starszastare → starsze
ciekawy → ciekawszyciekawa → ciekawszaciekawe → ciekawsze
suchy → suchszysucha → suchszasuche → suchsze

dva soglasnika + -ejszy / -ejsza / -ejsze

nudny → nudniejszynudna → nudniejszanudne → nudniejsze
ładny → ładniejszyładna → ładniejszaładne → ładniejsze
ciepły → cieplejszyciepła → cieplejszaciepłe → cieplejsze
zimny → zimniejszyzimna → zimniejszazimne → zimniejsze

Alternacij (menjava) v osnovi pridevnika - stopnjevanje z obrazili

Alternacija (menjava) v osnovah z enim soglasnikom
  • a : e → biały - bielszy - najbielszy
  • ą : ę → gorący - gorętszy - najgorętszy (+ c : t)
  • o : e → wesoły - weselszy - najweselszy (+ ł : l)
  • g : ż → długi - dłuższy - najdłuższy
  • ł : l → miły - milszy - najmilszy
  • n : ń → czerwony - czerwieńszy - najczerwieńszy
Alternacija (menjava) v osnovah z dvema soglasnikoma
  • ł : l → ciepły - cieplejszy - najcieplejszy
  • n : ni → brudny - brudniejszy - najbrudniejszy
  • r : rz → mądry - mądrzejszy - najmądrzejszy
  • sn : śni → jasny - jaśniejszy - najjaśniejszy
  • w : wi → łatwy - łatwiejszy - najłatwiejszy
Alternacija (menjava) s : ż
  • bliski - bliższy - najbliższy
  • niski - niższy - najniższy
  • wąski - wąższy - najwęższy (+ ą : ę)
  • wysoki - wyższy - najwyższy
Umik -k- / -ek- / -ok- iz osnove primernika in presežnika
  • brzydki - brzydszy - najbrzydszy
  • daleki - dalszy - najdalszy
  • szeroki - szerszy - najszerszy

Nepravilno stopnjevanje pridevnikov

SpolOsnovnik (pridevnik)PrimernikPresežnik
moški spoldobry, zły, duży, małylepszy, gorszy, większy, mniejszynajlepszy, najgorszy, największy, najmniejszy
ženski spoldobra, zła, duża, małalepsza, gorsza, większa, mniejszanajlepsza, najgorsza, największa, najmniejsza
srednji spoldobre, złe, duże, małelepsze, gorsze, większe, mniejszenajlepsze, najgorsze, największe, największe

Opisno stopnjevanje pridevnikov

Opisno stopnjevanje pridevnikov velja za pridevnike, katerih osnova je sestavljena iz štirih (ali več) zlogov. Primernik tvorimo z besedo bardziej, katera se doda pridevniku v osnovniku. Presežnik tvorimo z besedo najbardziej, katera se doda pridevniku v primerniku.

Primernik

bardziej + osnovnik = primernik

Osnovnik (pridevnik)Primernik
interesujący / -a / -ebardziej interesujący / -a / -e
komunikatywny / -a / -ebardziej komunikatywny / -a / -e
kompetentny / -a / -ebardziej kompetentny / -a / -e
sympatyczny / -a / -ebardziej sympatyczny / -a / -e
samodzielny / -a / -ebardziej samodzielny / -a / -e

Presežnik

najbardziej + osnovnik = presežnik

Osnovnik (pridevnik)Presežnik
interesujący / -a / -enajbardziej interesujący / -a / -e
komunikatywny / -a / -enajbardziej komunikatywny / -a / -e
kompetentny / -a / -enajbardziej kompetentny / -a / -e
sympatyczny / -a / -enajbardziej sympatyczny / -a / -e
samodzielny / -a / -enajbardziej samodzielny / -a / -e

Primernik v primerjavah

V primerjavah uporabljamo pridevnik v primerniku. Uporabljamo ga v povedih, v katerih primerjamo dva samostalnika, npr.:

samostalnik + glagol + pridevnik v primerniku + kot + samostalnik

  • Nowy projekt jest lepszy niż stary.
  • Nowy rower jest gorszy niż stary.
  • Twoja praca jest bardziej kreatywna niż moja.
  • Praca Marcina jest bardziej inspirująca niż praca Beaty.

Posamostaljena pridevniška beseda

Pridevniki se lahko tvorijo iz drugih besednih vrst (npr. iz samostalnika, glagola, pridevnika). Iz samostalnika lahko izpeljemo pridevnik tako, da dodate pripono:

  • -owy: dom → domowy, jabłko → jabłkowy
  • -ny: dzień → dzienny, szkoła → szkolny
  • -ski: Polak → polski, Polka → polska, Kraków → krakowski
  • -cki: Katowice → katowicki

V priponi -ski lahko pride do premene glasov. Pripona -ski se najpogosteje dodaja lastnim in osebnim imenom, pripone -owy / -ny pa tvorijo pridevnike iz občnih samostalnikov.

Pridevniška zloženka

Pridevniške zloženk so izpeljane besede, ki so tvorjene iz dveh osnovnih pridevnikov, npr. serowo-cebulowy, jabłkowo-bananowy, czerwono-niebieski. Npr.:

Do piwa najlepsze są chipsy serowo-cebulowe.

Na deser będzie koktajl jabłkowo-bananowy.

Koszulki Francuzów są czerwono-niebieskie.

Pridevniške zloženke povezujemo z obrazilom -o-. Npr.:

jasnobiały

językowo-kulturowy

Pisava pridevniških zloženk

Pridevniške zloženke, sestavljene iz pomensko neenakih delov, v katerih glavni pomen je v drugem delu, prvi del pa ta pomen natančneje opredeljuje, pišemo skupaj, npr. odcień jasnobiały, kolor ciemnozielony, kościół rzymskokatolicki.

Pridevniške zloženke, sestavljene iz dveh pomensko enakovrednih delov, pišemo z vezajem (-), npr. temat językowo-kulturowy, słownik polsko-francuski, koszulka czerwono-niebieska (lahko uporabimo veznik i, ki ga lahko tudi nadomestimo z drugim veznikom, npr. koszulka czerwono-niebieska (koszulka czerwona i niebieska)).

Na vrh