Order of words in a simple sentence

The basic constituents of a sentences are subject and predicate. A sentence usually contains words complementing the subject and predicate, e.g. Mój kolega odpoczywał w górach. Word order in a simple sentence is relatively free. The first position in a sentence is usually occupied by subject with its modifiers, and the second position - by predicate with its modifiers.

• subject (modifiers) + predicate (modifiers)
• Nowy autobus zatrzymał się na przystanku.

In the Polish language, an interrogative sentence begins with the particle czy or an interrogative pronoun.

• Pytanie o rozstrzygnięcie rozpoczynamy od partykuły czy, którą dodajemy do zdania oznajmującego. Szyk wyrazów w zdaniu pozostaje ten sam:
  • Czy + subject (modifiers) + predicate (modifiers)?
  • Czy idziesz jutro do pracy?
  • Czy autobus zatrzymuje się na tym przystanku?
• Pytania o uzupełnienie rozpoczynamy od różnych zaimków pytajnych, np. jaki, który, jak, kiedy, gdzie, dokąd, dlaczego, kogo/czego. Po zaimku zwykle występuje podmiot, a potem orzeczenie:
  • Interrogative pronoun + subject (modifiers) + predicate (modifiers)?
  • Kiedy dzieci wyjeżdżają na wakacje?
  • Która książka najbardziej ci się spodobała?
• Questions about subject begin with an interrogative pronoun: kto/co, after which predicate is used:
  • Kto/co + predicate (modifiers)?
  • Co leży na stole?
  • Kto jest pierwszy na mecie?
• Pytania o cechę wyrażoną orzecznikiem rozpoczynamy od zaimków pytajnych: który, jaki, kim/czym. Po tych zaimkach występuje łącznik, a następnie podmiot:
  • Jaki/który, kim/czym + linking verb + subject (modifiers)?
  • Kim jest Marcin?
  • Jaki jest ten drugi pokój?

Szyk zaimka zwrotnego się w zdaniu jest uzależniony od pozycji czasownika, do którego się odnosi. Jeżeli czasownik znajduje się w środku zdania, to zaimek się może występować zarówno przed czasownikiem, jak i po czasowniku, np. Filip i Magda mogą się spotkać tylko w niedzielę. Filip i Magda spotkali się w restauracji.

Jeżeli czasownik znajduje się na końcu zdania, to zaimek się powinien występować przed czasownikiem, choć niekoniecznie w jego bezpośrednim sąsiedztwie, np. Kiedy się stąd wyprowadzisz? Kiedy stąd się wyprowadzisz? Jedynie wówczas, gdy zdanie jest zbudowane tylko z czasownika, zaimek się występuje po czasowniku, np. Zakochałem się.

Zaimek się nigdy nie występuje na początku zdania – nie: Się interesuję filmem, lecz: Interesuję się filmem.

Subject

Subject is the main part of the sentence, which indicates the doer of an activity. Typical subject is in the nominative case and answers the questions: kto? co?. Most commonly used, subject in the nominative case is a noun or pronoun.

• Kobieta idzie do pracy.
• Liście opadają z drzew.
• Ktoś zapukał do drzwi.
• Oni interesują się teatrem.

Subject may also be a different part of speech, which functions as a noun: an adjective or numeral, e.g. Szczęśliwi czasu nie liczą. Piąta wybiła na zegarze.

Subject may be composed of two or more words in the nominative case and connected by a connector i. Such subject is called a compound subject, e.g.

• Filip i Beata idą na koncert.
• Brzozy, dęby i sosny rosły w tym lesie.

Two words connected by a preposition z may also form a compound subject, e.g. Ojciec z synem poszli na spacer. Mąż z żoną oglądają film.

Implied subject occurs when 1st and 2nd person singular and plural pronouns are ommitted in a sentence, and we may imply them based on the predicative form, e.g.

• (Ja) Dzwoniłem do ciebie.
• (My) Dużo podróżujemy.

Subject in the genitive case is used for verbs denoting excess or shortage of something as well as in structures involving numerals, e.g.

• Wody w rzekach przybywa.
• Sześć samochodów stało na parkingu.

Predicate

Predicate is the most important part of sentence which determines the subject, i.e. denotes its activity, state or feature and answers questions: co robi? co się z nim dzieje? jaki jest? kim/czym jest? There are three types of predicates.

Predicate is usually a verb in personal form, in different tenses (present, future, past) of indicative mood, as well as in imperative and conditional moods, e.g.

• Magda i Beata robią zakupy.
• Oni byli w Warszawie.
• Znajdź przepis na sernik w Internecie.
• Przeczytałbym tę książkę, jest ciekawa.

The form of the verb acting as predicate depends on the subject type. If subject is in the nominative case, predicate agrees with such subject in person and number, whilst in past tense, future compound tense and in conditional mood, predicate agrees with subject also in gender, e.g.

• Ja kupię kwiaty, a ty upiecz sernik.
• Monika poszła do szkoły.

In sentences including a compound subject, predicate is in plural number, e.g.

• Jabłka, grusze i pomarańcze leżą na stole.
• Dziewczynki i chłopcy kąpią się w rzece.
• Magda z koleżanką piją herbatę.

If subject includes plural nouns denoting men or mixed gender groups, then in past tense, future compound tense and in conditional mood, predicate takes the masculine personal form, whilst other nouns require the non-masculine personal form, e.g.

• Państwo Nowakowie wrócili z Poznania.
• Marcin z Beatą poszli do kina.
• Książki i zeszyty leżały na stole.
• Studenci chętnie wyjechaliby nad morze.

Subject in the genitive case always takes predicate in 3rd person singular, whilst in past tense, future compound tense and in conditional mood, predicate takes the neuter gender form.

• Zabrakło nam pieniędzy.
• Pięciu studentów uczyło się języka polskiego.

Another type of predicate is nominal predicate, which answers the question: jaki jest podmiot?, kim/czym jest podmiot?. This predicate consists of two words: a verb być, zostać, stać się, zrobić się in a personal form (also called a copula or linking word) and another part of speech (also called a complement). Most commonly, the complement includes an adjective, noun, pronoun, numeral, or adverb.

• Dzień był słoneczny.
• Magda jest nauczycielką.
• Brat został lekarzem.
• Kuba jest taki.
• Monika była pierwsza na mecie.
• Nagle zrobiło się ciemno.

A complement taking the form of a noun or personal pronoun is in the instrumental case, e.g. Magda została nauczycielką. On nie jest tobą.. Only when used as a copula is the word to, the complement will be in the nominative case, e.g. Zdrowie to szczęście..

A complement taking the form of an adjective, possessive pronoun or demonstrative pronoun and ordinal numeral is in the nominative case and agrees with subject in gender and number, e.g. Spektakl był ciekawy. Jabłka są słodkie. Książka jest moja. Nasi zawodnicy na mecie byli pierwsi.

The third type of predicate is modal predicate consisting of a personal form of a modal verb chcieć, musieć, pragnąć, potrafić, woleć or verbs which do not inflect for persons, such as należy, wypada, można, trzeba, warto, wolno, and an infinitive, e.g.

• Musisz przeczytać tę książkę.
• Pies chce pić.
• Tutaj można mówić głośno.
• Należy podziękować wszystkim.
• Nie trzeba się spóźniać.

Dopełnienie

Most verbs in a sentence require an object, which answers questions of objective cases: kogo/czego?, komu/czemu?, kogo/co?, z kim/czym? o kim/czym?. Object is usually a noun or personal pronoun, e.g.

• Córka pomaga (komu?) matce.
• Kocham (kogo?) go.
• Czekamy (na kogo?) na ciebie.
• Rozmawiamy (o czym?) o pogodzie.
• Magda spotkała się (z kim?) z Beatą.

Quite commonly, a verb may have multiple objects, e.g. Prosiłem (who? whom?) koleżankę (what about?) o radę.Nazar kupił (what?) prezent (to whom?) matce.

Verb imposes on object the relevant grammatical form, i.e. grammatical case.

Genitive
kogo/czego?

Dative
komu/czemu?

Accusative
kogo/co?

Instrumental
kim/czym?

Locative
o kim/czym?

Object, which in a declarative sentence takes the form of accusative, in a negative sentence takes the form of genitive.

Relationship of adjective to noun

Adjective agrees with noun, which means that it adjusts to noun in terms of gender, number and case. In singular number, adjective has three genders: masculine, e.g. nowy dom, feminine, e.g. nowa sukienka, neuter, e.g. nowe okno. In plural number, it has only two genders: masculine personal (with nouns naming men or mixed group of people), e.g. nowi pracownicy, and non-masculine personal (with all other nouns), e.g. nowe meble, nowe sukienki, nowe okna.

Adjectives and nouns have different inflection patterns and different endings.

Singular number

Plural number

In the accusative case of singular masculine, combination of adjective and animate noun (naming people and animals) takes the genitive form, e.g. Widziałem nowego pracownika firmy. On ma dużego psa.. Combination of adjective and inanimate noun takes in the accusative case the nominative form, e.g. Widziałem nowy dom Marka..

In plural accusative, combination of adjective with masculine personal noun (naming men or mixed groups) takes the form of genitive, e.g. Poznałam nowych pracowników z Polski.. All other nouns and their modifiers take on the form of nominative, e.g. W zoo widzieliśmy lwy afrykańskie. Magda kupiła nowe sukienki..

In the same manner - thus adjusting the gender, number and case - other modifiers can be combined with noun, such as:

• possessive pronoun, e.g. twój brat, nasza rodzina, moje mieszkanie
• demonstrative pronoun, e.g. ten rower, ta dziewczyna, te imieniny
• interrogative pronoun, e.g. jaki koncert? jaka pogoda? jakie spodnie?
• ordinal numeral, e.g. pierwszy rok, piąta godzina, trzecie miejsce

The said pronouns and ordinal numerals inflect in accordance with the same pattern as adjectives, e.g. Poznałam twojego nowego dyrektora. Jej córka chodzi do czwartej klasy. W tym nowym mieszkaniu jest więcej miejsca.

Word order of pronouns and ordinal numerals is strictly determined; they are placed always in front of a noun, e.g. mój telefon, ta restauracja, pierwsze danie.

Word order of adjective depends on its meaning. If an adjective names a non-fixed (qualitative) feature, it precedes a noun, e.g. świeży sok, czysta woda, nowy telefon; if an adjective names a fixed (classifying) feature, it follows the noun, e.g. sok pomarańczowy, woda gazowana, telefon komórkowy.

Connection of noun with noun in the genitive case

A noun can act as a modifier for another noun, e.g. rzeka Wisła, książka nauczycielki, sok z jabłek. Such modifier usually takes on the genitive case, which does not change, e.g. książka nauczycielki, książki nauczycielki, książce nauczycielki, książkę nauczycielki.

A modifier in the genitive case takes the following endings:

Singular number

Plural number

A modifier in the genitive case has various meanings and answers various questions. Most commonly:

• is of qualitative nature and answers the question jaki/jaka/jakie?, e.g. język gestów, koncert muzyki klasycznej, miejsce spotkań.
• denotes possession and answers the question czyj/czyja/czyje?, e.g. dom rodziców, pokój córki, powieść Olgi Tokarczuk..
• appears after nouns denoting quantity and answers the question czego?, e.g. szklanka cukru, filiżanka kawy, kilogram jabłek.

Connection of numeral and noun

The form of numeral in relationship to noun depends on the number it denotes and gender of the noun with which it connects.

Numeral jeden has three genders and connects with a singular noun in the nominative case, e.g. jeden samochód, jedna książka, jedno okno.

Numeral dwa has a few different gender forms.

The forms dwa and dwie connect with plural noun in the nominative case, e.g. dwa samochody, dwie siostry. In masculine personal, when speaking about men or mixed groups, the numeral takes on two forms. The form dwaj connects with plural noun in the nominative case, e.g. dwaj synowie, dwaj pasażerowie, while the form dwóch/dwu - with plural noun in the genitive case, e.g. dwóch synów, dwóch pasażerów.

Numerals trzy and cztery have two genders: masculine personal and non-masculine personal.

The non-masculine personal forms trzy and cztery connect with a 3rd person plural noun in the nominative case, e.g. trzy złote, cztery jabłka.

There are two forms in masculine personal gender. The forms trzej and czterej connect with 3rd person plural nouns in in the nominative case, e.g. trzej synowie, czterej pasażerowie, while the forms trzech and czterech - with plural noun in the genitive case, e.g. trzech synów, czterech pasażerów.

Numerals denoting numbers from 5 to 900 have two forms: masculine personal and non-masculine personal. Both forms combine with plural nouns in the genitive case.

If a compound numeral ends with the word jeden, such word always remains uninflected and connects with a plural noun in the genitive case, e.g. dwudziestu jeden uczniów, sto pięćdziesiąt jeden książek.

Plural nouns in the genitive case take the following endings.

Zdania współrzędnie złożone

Zdania współrzędnie złożone składają się z dwóch zdań składowych, które znaczeniowo wzajemnie się uzupełniają, lecz są niezależne od siebie gramatycznie. Mogą one być połączone bezpośrednio, np. Piła kawę, czytała książkę, lub za pomocą spójników, np. Piła kawę i czytała książkę. Spójniki wyrażają różne stosunki znaczeniowe między zdaniami składowymi.

Wyróżniamy kilka typów zdań współrzędnie złożonych, w których występują określone spójniki.

Zdania złożone podrzędnie

Zdanie złożone podrzędnie składa się z dwu zdań – zdania nadrzędnego (głównego, do którego stawiamy pytanie) i podrzędnego (pomocniczego, które jest odpowiedzią na pytanie) – zależnych od siebie. Zdanie podrzędne zastępuje (lub uzupełnia) niewyrażoną część zdania nadrzędnego, taką jak podmiot, orzecznik, przydawka, dopełnienie, okolicznik.

Wyróżniamy kilka typów zdań złożonych podrzędnie.

Szyk zdań składowych w zdaniu złożonym podrzędnie

Zdanie podrzędne może się znajdować:

• po zdaniu nadrzędnym, np. Nie byłam w pracy (dlaczego?), ponieważ źle się czułam.
• przed zdaniem nadrzędnym, np. Ponieważ źle się czułam, nie byłam w pracy (dlaczego?).
• wewnątrz zdania nadrzędnego, np. Książka (która?), którą kupiłam, była ciekawa.