Späť na obsah

Gramatický rod prídavných mien

Prídavné meno je ohybný slovný druh, ktorý označuje vlastnosti živých tvorov, vecí, pojmov a stavov. Prídavné mená sa skloňujú, rozlišujeme u nich číslo a gramatický rod.

Poľština má v jednotnom čísle tri rody prídavných mien: mužský, ženský a stredný. V množnom čísle môžeme rozlišovať dva rody: mužský osobný a nemužský osobný (ženský a stredný rod, veci a zvieratá mužského rodu).

Väčšina prídavných mien má v 1. páde jednotného a množného čísla nasledujúce koncovky:

  • Mužský rod je zakončený na -y/-i, napr.: mały, duży, biały / wysoki, niski, niebieski
  • Ženský rod je zakončený na -a, napr.: mała, duża, biała, wysoka, niska, niebieska
  • Stredný rod je zakončený na -e, napr.: małe, duże, białe, wysokie, niskie, niebieskie
  • Rod mužský osobný je zakončený na -y/-i, napr.: wysocy, niscy, niebiescy / mali, duzi, biali
  • Rod nemužský osobný je zakončený na -e, napr.: małe, duże, białe, wysokie, niskie, niebieskie

Prídavné mená odpovedajú na otázky:

  • Jaki on jest? / Jaki jest (ten) projekt? - Projekt jest nowy / stary / interesujący.
  • Jaka ona jest? / Jaka jest (ta) praca? - Praca jest kreatywna / inspirująca / nudna.
  • Jakie ono jest? / Jakie jest (to) biuro? - Biuro jest nowe / ładne.
  • Jacy oni są? / Jacy są (ci) pracownicy? - Pracownicy są nowi / kreatywni / dobrzy / wysocy.
  • Jakie one są? / Jakie są (te) dziewczyny / dzieci / zwierzęta / komputery? - Dziewczyny / Dzieci / Zwierzęta / Komputery są kreatywne / ładne / miłe / nowe / dobre / wysokie.
Jednotné číslo
mužský r.ženský r.stredný r.
niski (k/g + i)niskaniskie (k/g +ie)
nowynowanowe
Množné číslo
r. mužský osobnýr. nemužský osobný
niscy (k : c)niskie (k/g +ie)
nowinowe

Zhoda podstatného mena s prídavným menom

Koncovka prídavného mena sa zhoduje s gramatickým rodom (koncovkou) podstatného mena, ktoré rozvíja. Napr.: stary komputer, nudny film, dobra strona internetowa, zła pogoda, ładne biuro, stare drzewo.

Skloňovanie prídavných mien s koreňom zakončeným na tvrdú spoluhlásku

Jednotné číslo
Pádmužský r. (jaki?)stredný r. (jakie?)ženský r. (jaka?)
osobyzvieratáveci
Nominatív = Vokatívdużydużydużydużeduża
Genitívdużegodużegodużegodużegodużej
Dátivdużemudużemudużemudużemudużej
Akuzatívdużegodużegodużydużedużą
Inštrumentáldużymduż**ymvdużymdużymdużą
Lokáldużymdużymdużymdużymdużej
Množné číslo
Pádr. mužský osobný (jacy?)r. nemužský osobný (jakie?)
Nominatív = Vokatívduzidużedużedużeduże
Genitívdużychdużychdużychdużychdużych
Dátivdużymdużymdużymdużymdużym
Akuzatívdużychdużedużedużeduże
Inštrumentáldużymidużymidużymidużymidużymi
Lokáldużychdużychdużychdużychdużych

Skloňovanie prídavných mien s koreňom zakončeným na mäkkú spoluhlásku

Jednotné číslo
Pádmužský r. (jaki?)stredný r. (jakie?)ženský r. (jaka?)
osobyzvieratáveci
Nominatív = Vokatívwysokiwysokiwysokiwysokiewysoka
Genitívwysokiegowysokiegowysokiegowysokiegowysokiej
Dátivwysokiemuwysokiemuwysokiemuwysokiemuwysokiej
Akuzatívwysokiegowysokiegowysokiwysokiewysoką
Inštrumentálwysokimwysokimwysokimwysokimwysoką
Lokálwysokimwysokimwysokimwysokimwysokiej
Množné číslo
Pádr. mužský osobný (jacy?)r. nemužský osobný (jakie?)
Nominatív = Vokatívwysocywysokiewysokiewysokiewysokie
Genitívwysokichwysokichwysokichwysokichwysokich
Dátivwysokimwysokimwysokimwysokimwysokim
Akuzatívwysokichwysokiewysokiewysokiewysokie
Inštrumentálwysokimiwysokimiwysokimiwysokimiwysokimi
Lokálwysokichwysokichwysokichwysokichwysokich

Stupňovanie prídavných mien - pravidelné a nepravidelné

Druhý a tretí stupeň prídavných mien používame vtedy, keď porovnávame veci, osoby alebo situácie.

Druhý stupeň tvoríme pomocou prípon typických pre jednotlivé rody -szy(mužský rod) / -sza (ženský rod) / -sze (stredný rod), ktoré pripájame k prídavnému menu v prvom stupni.

Tretí stupeň tvoríme pomocou predpony naj- (rovnakej pre všetky rody) pripojenej k prídavnému menu v druhom stupni.

Pravidelné stupňovanie prídavných mien

RodPrvý stupeň - pozitív (prídavné meno)Druhý stupeň - komparatívTretí stupeň - superlatív
mužský r.stary, ciekawy, nudny, ładnystarszy, ciekawszy, nudniejszy, ładniejszynajstarszy, najciekawszy, najnudniejszy, najładniejszy
ženský r.stara, ciekawa, nudna, ładnastarsza, ciekawsza, nudniejsza, ładniejszanajstarsza, najciekawsza, najnudniejsza, najładniejsza
stredný r.stare, ciekawe, nudne, ładnestarsze, ciekawsze, nudniejsze, ładniejszenajstarsze, najciekawsze, najnudniejsze, najładniejsze

Štruktúra koreňa prídavného mena a spôsob tvorenia druhého stupňa

jedna spoluhláska + -szy / -sza / -sze

młody → młodszymłoda → młodszamłode → młodsze
stary → starszystara → starszastare → starsze
ciekawy → ciekawszyciekawa → ciekawszaciekawe → ciekawsze
suchy → suchszysucha → suchszasuche → suchsze

dve spoluhlásky + -ejszy / -ejsza / -ejsze

nudny → nudniejszynudna → nudniejszanudne → nudniejsze
ładny → ładniejszyładna → ładniejszaładne → ładniejsze
ciepły → cieplejszyciepła → cieplejszaciepłe → cieplejsze
zimny → zimniejszyzimna → zimniejszazimne → zimniejsze

Alternácie v koreňoch prídavných mien - pravidelné, syntetické stupňovanie

Alternácie v koreňoch s jednou spoluhláskou
  • a : e → biały - bielszy - najbielszy
  • ą : ę → gorący - gorętszy - najgorętszy (+ c : t)
  • o : e → wesoły - weselszy - najweselszy (+ ł : l)
  • g : ż → długi - dłuższy - najdłuższy
  • ł : l → miły - milszy - najmilszy
  • n : ń → czerwony - czerwieńszy - najczerwieńszy
Alternácie v koreňoch s dvoma spoluhláskami
  • ł : l → ciepły - cieplejszy - najcieplejszy
  • n : ni → brudny - brudniejszy - najbrudniejszy
  • r : rz → mądry - mądrzejszy - najmądrzejszy
  • sn : śni → jasny - jaśniejszy - najjaśniejszy
  • w : wi → łatwy - łatwiejszy - najłatwiejszy
Alternácia s : ż
  • bliski - bliższy - najbliższy
  • niski - niższy - najniższy
  • wąski - wąższy - najwęższy (+ ą : ę)
  • wysoki - wyższy - najwyższy
Absencia -k- / -ek- / -ok- v koreni prídavného mena v druhom a treťom stupni
  • brzydki - brzydszy - najbrzydszy
  • daleki - dalszy - najdalszy
  • szeroki - szerszy - najszerszy

Nepravidelné stupňovanie prídavných mien

RodPrvý stupeň - pozitív (prídavné meno)Druhý stupeň - komparatívTretí stupeň - superlatív
mužský r.dobry, zły, duży, małylepszy, gorszy, większy, mniejszynajlepszy, najgorszy, największy, najmniejszy
ženský r.dobra, zła, duża, małalepsza, gorsza, większa, mniejszanajlepsza, najgorsza, największa, najmniejsza
stredný r.dobre, złe, duże, małelepsze, gorsze, większe, mniejszenajlepsze, najgorsze, największe, największe

Analytické stupňovanie prídavných mien

Analytické stupňovanie prídavných mien sa týka prídavných mien majúcich v základnom tvare štyri slabiky a viac. Druhý stupeň tvoríme pomocou výrazu bardziej, ktorý pripojíme k prídavnému menu v prvom stupni. Tretí stupeň tvoríme pomocou výrazu najbardziej pripojeného k druhému stupňu prídavného mena.

Druhý stupeň - komparatív

bardziej + prvý stupeň = druhý stupeň

Prvý stupeň - pozitív (prídavné meno)Druhý stupeň - komparatív
interesujący / -a / -ebardziej interesujący / -a / -e
komunikatywny / -a / -ebardziej komunikatywny / -a / -e
kompetentny / -a / -ebardziej kompetentny / -a / -e
sympatyczny / -a / -ebardziej sympatyczny / -a / -e
samodzielny / -a / -ebardziej samodzielny / -a / -e

Tretí stupeň - superlatív

najbardziej + prvý stupeň = tretí stupeň

Prvý stupeň - pozitív (prídavné meno)Tretí stupeň - superlatív
interesujący / -a / -enajbardziej interesujący / -a / -e
komunikatywny / -a / -enajbardziej komunikatywny / -a / -e
kompetentny / -a / -enajbardziej kompetentny / -a / -e
sympatyczny / -a / -enajbardziej sympatyczny / -a / -e
samodzielny / -a / -enajbardziej samodzielny / -a / -e

Druhý stupeň v porovnávaniach

V porovnávacích konštrukciách používame druhý stupeň prídavného mena. Používame ho vo vetách, v ktorých sa porovnávajú dve podstatné mená, napr.:

podstatné meno + sloveso + prídavné meno v druhom stupni + niż + podstatné meno

  • Nowy projekt jest lepszy niż stary.
  • Nowy rower jest gorszy niż stary.
  • Twoja praca jest bardziej kreatywna niż moja.
  • Praca Marcina jest bardziej inspirująca niż praca Beaty.

Prídavné mená slovesné

Prídavné meno možno utvoriť od iných slovných druhov (napr. od podstatných mien, slovies, prídavných mien). Od podstatného mena je možné utvoriť prídavné meno pomocou prípony:

  • -owy: dom → domowy, jabłko → jabłkowy
  • -ny: dzień → dzienny, szkoła → szkolny
  • -ski: Polak → polski, Polka → polska, Kraków → krakowski
  • -cki: Katowice → katowicki

V prípone -ski môže prebiehať hlásková výmena. Prípona -ski je najčastejšie pripájané k vlastným a osobným menám, zatiaľ čo prípony -owy / -ny tvoria prídavné mená od všeobecných podstatných mien.

Zložené prídavné mená

Zložené prídavné mená sú odvodené slová, ktoré sú tvorené z dvoch základných prídavných mien, napr. serowo-cebulowy, jabłkowo-bananowy, czerwono-niebieski. Napr.:

Do piwa najlepsze są chipsy serowo-cebulowe.

Na deser będzie koktajl jabłkowo-bananowy.

Koszulki Francuzów są czerwono-niebieskie.

Zložené prídavné mená sa spájajú s tvarom -o-. Napr.:

jasnobiały

językowo-kulturowy

Pravopis zložených prídavných mien

Prídavné mená zložené z významovo nerovnakých častí, teda tie, v ktorých je hlavný význam obsiahnutý v druhej časti, kým prvá časť tento význam bližšie vymedzuje, sa píšu spolu, napr. odcień jasnobiały, kolor ciemnozielony, kościół rzymskokatolicki.

Prídavné mená zložené z dvoch prvkov rovnakého významu sa píšu so spojovníkom (-), napr. temat językowo-kulturowy, słownik polsko-francuski, koszulka czerwono-niebieska (formálnym determinantom môže byť spojka i, ktorá je nahradená spojovníkom, napr. koszulka czerwono-niebieska (koszulka czerwona i niebieska)).

Nahor