Pronomoj

La pronomo estas ŝanĝebla parolparto, kiu anstataŭas iun ajn parolparton (ekz. substantivon, adjektivon, adverbon, numeralon), escepte de verbo. Ĝi plenumas iliajn funkciojn en la frazo. La pronomojn oni deklinacias laŭ kazoj, nombroj kaj gramatika genro. La deklinacio de la pronomoj dependas de tio, kian parolparton ili anstataŭas.

Personaj pronomoj

La personaj pronomoj anstataŭas substantivojn. Oni deklinacias ilin. La mallongajn formojn de la personaj pronomoj mi, cię, ci, go, mu oni uzas nek en la komenco, nek en la fino de la frazo. La pronomoj niego, niemu, niej staras nur post prepozicioj. La pronomojn ja, ty, my, wy (la personajn pronomojn por 1-a kaj 2-a personoj de singularo kaj pluralo) oni ne uzas funkcie de subjekto – la signifon de la pronomo esprimas la finaĵo de la verbo (la predikato de la frazo), ekz.: Czytałem gazetę. anstataŭ Ja czytałem gazetę. La pronomojn en la frazo oni uzas nur en situacio, kiam oni volas akcenti, ke ĝuste tiu(j) ĉi persono(j) fatas la agon, esprimita en la frazo.

Deklinacio de personaj pronomoj

Singularo

Pluralo

Demandaj pronomoj

La demandaj pronomoj montras la subjekton aŭ ĝian econ, pri kiuj oni demandas, ekz.: kto?, co?, jaki?, który?

Deklinacio de la pronomo kto

Deklinacio de la pronomo co

Deklinacio de la pronomo jaki

Singularo

Pluralo

Deklinacio de la pronomo ktory

Singularo

Pluralo

Nedifinaj pronomoj

La nedifinaj pronomoj ofte finiĝas je -ś: coś, jakiś, jakaś, jakieś, czyjś, kiedyś, ktoś, któraś, gdzieś

La plimulto da ili devenas el la demandaj pronomoj: kto? → ktoś, co? → coś, jaki? → jakiś

Per nedifinaj pronomoj oni esprimas ne nur nedifinecon rilate al loko, persono, tempo kaj eco, sed oni emfazas ankaŭ fakton, ke povas temi pri iu ajn loko, persono kaj simile.

Neaj pronomoj

La neajn pronomojn oni uzas por krei neajn frazojn. En la pola lingvo oni oplikas la duoblan neadon. Ekz.: Nigdzie nie byłem.

La plimulto da neaj pronomoj devenas el la demandaj pronomoj: kto → nikt, co → nic, gdzie → nigdzie

Duobla neado

Duobla negativo postulas la uzon de neata verbo kaj negativa pronomo, ekz. nic + nie kupować. Ekzemple:

A może nigdzie nie jedziemy?

Nigdy nie widziałem żubra na własne oczy.

Nic interesującego nie znalazłem.

Posedaj pronomoj

La posedaj pronomoj anstataŭas vorton, kiu difinas personon, posedanta objekton aŭ havanta rilaton al alia persono. Oni deklinacias ilin kiel adjektivojn, t.e. la pronomon oni deklinacias laŭ la genro de la substantivo, kiu staras post ĝi.

Deklinacio de la pronomoj mój, twój

La mallongaj formoj (ekz. ma, me, mej, twe) havas libran ĥarakteron kaj oni uzas ilin malofte.

Singularo

Pluralo

Deklinacio de la pronomoj nasz, wasz

Singularo

Pluralo

Deklinacio de la pronomoj jego, jej, ich

Tiujn ĉi pronomojn oni ne deklinacias – ili havas la saman formon por ĉiuj genroj kaj kazoj.

Singularo

Pluralo (ĉiuj genroj)

Montraj pronomoj

La montraj pronomoj rilatas al nocioj aŭ iliaj ecoj, kiujn oni jam ekkonis de la kunteksto pli frue. Ekz. la pronomojn ten, ta, to oni deklinacias kiel adjektivojn. Oni uzas ilin por distingi personon aŭ objekton de pli granda aro da personoj aŭ objektoj.

Deklinacio de la pronomoj ten, ta, to

Singularo

Pluralo

La refleksiva pronomo się (siebie)

Refleksivoj estas ligitaj kun verboj. Oni uzas ilin en situacioj, kiam subjekto faris agon al si mem, tio signifas, ke temas pri la sama subjekto kaj objekto. La pronomo się ne havas nominativan formon kaj oni uzas ĝin en la sama formo en singularo kaj pluralo. La pli longa formo siebie estas uzata, kiam oni emfazas la pronomon.

Deklinacio de la pronomo się (siebie)

Alparolo per pan/pani/państwo

En oficiala (formalaj) situacion oni diras vi en la pola lingvo - nekonatan aŭ konatan plenkreskulon oni alparolas per vortoj pan/pani/państwo. Plej ofte tiamaniere oni alparolas nekonatajn personojn, kiujn oni renkontas la unuan fojon kaj al kiuj oni esprimas respekton (pli aĝaj personoj, aŭtoritatuloj...) Al proksimaj personoj, familianoj, amikoj kaj infanoj oni diras ci - oni alparolas ilin per pronomo ty kaj verboj en la dua persono (ekzemple (Jak się masz?) kaj pronomo "ci" en tiaj situacioj ne estas esprimita rekte (vidu supre).

pan (vira genro, singularo)

• Czy pan jest Polakiem? Czy pan mówi po polsku? Czy pan mieszka w Krakowie?

pani (ina genro, singularo)

• Czy pani jest Polką? Czy pani mówi po polsku? Czy pani mieszka w Krakowie?

państwo (vira kaj ina genroj, pluralo)

• Czy państwo pracują tutaj?
• Czy państwo są Polakami?
• Czy państwo mówią po polsku?

Kun substantivoj pan/pani estas ligita verbo en la tria persono de singularo. Ekzemple: Jak się pan/pani nazywa? Czy pani jest Polką? Czy pan/pani mówi po polsku? Czy pan/pani mieszka w Krakowie?

Kun la substantivo "państwo" estas ligita verbo en la tria persono de pluralo. Ekzemple: państwo

Formon pan/pani/państwo oni uzas ekzemple en oficialaj situacioj, en kontakto de subulo kun superulo: Witam pana/panią w naszym biurze. Tutaj jest pana/pani komputer.

Alparolo per adresitaj formoj pan/pani/państwo estas uzata ankaŭ en salutoj kaj ĝentilaj parolturnoj. Ekzemple:

• Dzień dobry. – Dzień dobry panu/pani/państwu.
• Jak się pan/pani ma?
• To jest pan Jan Kowalski. – Miło mi pana poznać.
• To jest pani Beata Kowalska. – Miło mi panią poznać.
• To jest pan Jan, pan Tomasz i pani Dorota. – Miło mi państwa poznać.
• Miło mi pana poznać, panie Marku.
• Pani Krystyno, czy może mi pani pomóc?