Perfektivaj kaj imperfektivaj verboj
La baza formo de la verbo estas la infinitivo, kiu en la pola lingvo havas la finaĵojn
Verboj en la pola lingvo estas imperfektivaj kaj perfektivaj. Imperfektivoj respondas demandon
Plimulto de verboj formas aspektajn parojn, en kiuj unu verbo estas imperfektivo kaj alia estas perfektivo.
Imperfektivaj verboj | Perfektivaj verboj |
---|---|
Imperfektivoj kaj perfektivoj en aspektaj paroj povas diversmaniere diferenci unu de la alia.
- Plej ofte perfektivoj estas formitaj el imperfektivoj per aldono de prefikso
wy-, z/s-, po-, za-, u-, na-, prze- , ekzemple–pić – wypić, jeść – zjeść, jechać – pojechać . - Malpli ofte imperfektivoj kaj perfektivoj diferencas per sufiksoj. Imperfektivoj estas kutime finitaj per
-ać, -ować, -awa kaj perfektivoj per-ić/yć, -ać, -nąć , ekzemplewkupować – kupić, sprzątać – sprzątnąć . Ofte akompanas ilin diversaj ŝanĝoj en la bazo de verbo, ekzemple–otwierać – otworzyć, dawać – dać, spotykać się – spotkać się, wracać – wrócić . - Iam perfektivoj kaj imperfektivoj havas diversajn vort-radikojn, ekzemple
brać – wziąć, oglądać – obejrzeć, mówić – powiedzieć, widzieć – zobaczyć .
Parto de perfektivoj ne havas analogian formon, ekzemple
Imperfektivoj estas konjugaciataj en ĉiuj tri tempoj: prezenco, preterito kaj futuro. Perfektivoj havas nur preteriton kaj futuron.
Personaj formoj de verbo
Verboj en la pola havas en singularo kaj pluralo tri personojn, al kiuj korespondas personaj pronomoj.
Persono | Singularo | Pluralo |
---|---|---|
La 1-a persono | ||
La 2-a persono | ||
La 3-a persono |
Pronomoj de la unua kaj dua personoj estas ofte ellasitaj en frazo, ĉar finaĵoj de verbaj formoj aludas al ili, ekzemple
Pronomoj de la tria persono aperas en diversaj genroj kaj postulas uzadon de verbo en la ĝusta genro: en singularo -
Pronomo
En ĝentilaj formoj vorteroj
Fleksado de verboj nomiĝas konjugacio.
Prezenco - konjugacio -ę, -esz
La verboj en la pola lingvo povas havi tri tensojn: prezencon, preteriton kaj futuron.
Prezenco signifas, ke agado okazas nun aŭ estas farata ofte aŭ ĝi havas konstantan karakteron, ekzemple
En prezenco verboj estas konjugaciataj laŭ tri modeloj (konjugacioj), kiujn oni nomas surbaze de finaĵoj de la unua kaj dua personoj de singularo.
Laŭ konjugacio
Persono | Finaĵo | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
- Verboj, kiuj apartenas al konjugacio
–ę, -esz havas ofte en prezenco alian bazon ol infinitivon, ekzemplepracować – pracuje, dawać – daje, brać – bierze . - Ĉe unusilabaj verboj, ekzemple
myć (się), żyć, pić , en ĉiuj personaj formoj inter verbo kaj finaĵo troviĝas fonemoj , ekzemplemyć – myje, pić – pije . - Ĉe verboj finitaj per
–ować , ekzemplepracować, studiować, kupować, fotografować, malować, budować , sufikso–owa- ŝanĝiĝas je–uj- , ekzemplestudiuję, pracujesz, kupuje, fotografujemy, malujecie, budują . - Ĉe verboj, kiuj finiĝas per
–wać , ekzempledawać, wstawać, poznawać, szanować , sufikso–wa- ŝanĝiĝas je–j- , ekzempledaję, wstajesz, poznaje, szanujemy . - Iuj verboj en prezenco havas du diversajn bazojn (radikojn): unu (finita per malmola konsonanto) en la unua persono de singularo (
niosę ) kaj en la tria persono de pluralo (niosą ) kaj la dua (finita per mola konsonanto) en aliaj formoj (niesiesz, niesie, niesiemy, niesiecie ).
Prezenco - konjugacio -ę, -isz/ysz
Laŭ konjugacio
Persono | Finaĵo | ||||
---|---|---|---|---|---|
Prezenco - konjugacio -m, -sz
laŭ konjugacio
Persono | Finaĵo | ||||
---|---|---|---|---|---|
Por ke oni disdividu du vokalojn en la tria persono de pluralo, oni enmetas antaŭ finaĵo
Prezenco - neregulaj verboj
Multaj verboj havas en infinitivo kaj prezenco aliajn formojn, ekzemple
Persono | |||||
---|---|---|---|---|---|
Persono | |||||
---|---|---|---|---|---|
Preterito
Preterito priskribas agadojn aŭ statojn, kiuj okazis en pasinteco, ekzemple
Ĉiuj verboj (imperfektivoj kaj perfektivoj) formas formojn de preterito, ekzemple
Verboj en preterito ŝanĝas formojn depende de genro. En singularo estas tri genroj: vira, virina kaj neŭtra (en neŭtra genro oni uzas nur la trian personon fakte), ekzemple
Formojn de preterito oni formas el la radiko de infinitivo (post forigo de finaĵo
radiko de verbo + sufikso de preterito ł + finaĵo difinanta genron kaj personon
Singularo
Persono | vira genro | ina genro | neŭtra genro |
---|---|---|---|
Pluralo
Persono | vira persona genro | ne-vira persona genro |
---|---|---|
En pluralo vira persona genro havas formojn kun konsonanto
czytać, kupować
Singularo
Persono | vira genro | ina genro | neŭtra genro |
---|---|---|---|
Pluralo
Persono | vira persona genro | ne-vira persona genro |
---|---|---|
Ĉe verboj finitaj per
mieć, rozumieć
Singularo
Persono | vira genro | ina genro | neŭtra genro |
---|---|---|---|
Pluralo
Persono | vira persona genro | ne-vira persona genro |
---|---|---|
Ĉe verboj finitaj per
przynieść, wieźć
Singularo
Persono | vira genro | ina genro | neŭtra genro |
---|---|---|---|
Pluralo
Persono | vira persona genro | ne-vira persona genro |
---|---|---|
Neregulajn formojn de preterito havas verbo
iść, przyjść
Singularo
Persono | vira genro | ina genro | neŭtra genro |
---|---|---|---|
Pluralo
Persono | vira persona genro | ne-vira persona genro |
---|---|---|
Finaĵoj de preterito estas moveblaj - ili povas esti forigitaj de la radiko de verbo kaj aldonitaj al alia vorto, kiu iras antaŭ verbo. Ni povas diri:
Kompleksa futuro
Futuro priskribas, ke agado okazos en estonteco. En la pola lingvo futuro de imperfektivoj kaj perfektivoj havas diversajn formojn. Imperfektivoj havas kompleksan futuron, ekzemple
Kompleksa futuro estas formita el imperfektivoj per du manieroj:
- helpverbo
być en la koncerna persono de futuro + infinitivo.Persono Helpa verbo być czytać pracować ja będę będę czytać będę pracować ty będziesz będziesz czytać będziesz pracować on/ona/ono pan/pani będzie będzie czytać będzie pracować my będziemy będziemy czytać będziemy pracować wy będziecie będziecie czytać będziecie pracować oni/one państwo będą będą czytać będą pracować - Helpverbo
być en la koncerna persono de futuro + la tria persono de preterito en singularo de vira aŭ virina genroj (en la tria persono ankaŭ neŭtra genro) kaj en pluralo de persona vira aŭ persona ne-vira genro.Singularo
Persono Helpa verbo być vira genro ina genro neŭtra genro ja będę będę czytał będę czytała - ty będziesz będziesz czytał będziesz czytała - on/ona/ono pan/pani będzie będzie czytał będzie czytała będzie czytało Pluralo
Persono Helpa verbo być vira persona genro ne-vira persona genro my będziemy będziemy czytali będziemy czytały wy będziecie będziecie czytali będziecie czytały oni/one państwo będą będą czytali będą czytały
Modalaj verboj
Simpla futuro
Simpla futuro estas formita el perfektivoj. Tiaj formoj havas finaĵojn de prezenco (vidu prezencon), sed signifon de futuro, ekzemple
Persono | Konjugacio | Konjugacio | Konjugacio |
---|---|---|---|
Imperativo
Formoj de imperativo oni uzas en neformalaj situacion por esprimi rekomendon, peton aŭ ordonon. Ĉar tiaj esprimoj estas direktitaj rekte al adresato, imperativo havas nur tri formojn: la dua persono de singularo (ci), la unua kaj dua personoj de pluralo (ni, vi).
Persono | Finaĵo | ||||
---|---|---|---|---|---|
- | - | - | - | - | |
- | - | - | - | - | |
- | - | - | - |
La baza formo de imperativo estas la dua persono de singularo, al kiu en pluralo oni aldonas personajn finaĵojn
Ĉe verboj de konjugacio
- Se la bazo (radiko) post forigo de finaĵo estas finita per unu konsonanto, la dua persono de imperativo havas formon sen finaĵo, ekzemple
pisz(esz) →pisz ,pracuj(esz) →pracuj ,niesi(esz) →nieś ,mów(isz) →mów ,ucz(ysz) się →ucz się ,idzi(esz) →idź . - Se bazo (radiko) post forigo de finaĵo estas finita per du konsonantoj, oni aldonas al la dua persono de imperativo finaĵon
-ij , ekzempleprzypomn(isz) →przypomnij ,sprzątni(esz) →sprzątnij .
Ĉe verboj de konjugacio
Iujn neregulajn formojn de la dua persono de imperativo oni devas lerni, ekzemple
En formalaj (oficialaj) rilatoj, kiam ni alparolas iun uzante pronomojn
- Oni uzas parteton
niech kaj formon de la tria persono de singularo aŭ pluralo en prezenco, ekzempleNiech pan czyta dalej. Teraz niech pani mówi. Niech państwo posłuchają tej piosenki. . - Oni uzas formojn
proszę kaj infinitivon, ekzempleProszę czytać dalej. Teraz proszę mówić. Proszę posłuchać tej piosenki.
Kondicionalo
Formoj de kondicionalo servos por priskribi agadojn, kiuj povas esti faritaj sub certa kondiĉo aŭ por esprimi peton.
En kondicionalo oni uzas verbojn en singularo de vira kaj virina genro (en la tria persono ankaŭ en neŭtra genro) kaj en pluralo en vira persona kaj ne-vira persona genro.
Singularo
Persono | Finaĵo | vira genro | ina genro | neŭtra genro |
---|---|---|---|---|
Pluralo
Persono | Finaĵo | vira persona genro | ne-vira persona genro |
---|---|---|---|
Formojn de kondicionalo oni faras tiel, ke al la formo de la tria persono de preterito oni aldonas
Finaĵojn de kondicionalo eblas apartigi de la verbo. Tre ofte oni aldonas ilin al la konjunkcio, ekzemple