Prepozicioj / Gramatiko

Prepozicioj

Prepozicioj estas neflekseblaj vortspecoj. Prepozicioj estas ligitaj kun aliaj vortoj. Prepozicioj kun aliaj vortoj formas prepozician kunligon. Prepozicioj ne povas aperi memstare.

La prepoziciojn oni skribas dise de aliaj vortoj.

Prepozicioj estas dividitaj en du grupojn:

simplaj prepozicioj, ekz.: na, o, w, z, za, ku, do, bez, pod, przed, nad, dla, między, przez, po k.t.p.;
prepozicioj nepropraj (kunmetitaj el du propraj prepozicioj), ekzemple poprzez, pomiędzy, ponad, wśród, obok, około, oprócz, pomimo kaj simile.

Prepozicioj difinas tempajn cirkonstancojn, ekzemple o ósmej, po spotkaniu, przed śniadaniem.
Prepozicioj difinas celajn cirkonstancojn, ekzemple iść po prezent.
Prepozicioj difinas spacajn cirkonstancojn - kie en la momento troviĝas iu persono aŭ objekto, ekzemple nad samochodem, za samochodem, przed samochodem, pod samochodem, obok samochodu, w samochodzie, na samochodzie, za samochodem.

Spacaj prepozicioj, postulantaj instrumentalon kaj lokativon

La prepozicioj przed, za, nad postulas, ke la substantivo estu en instrumentalo. La prepozicioj w, na, przy postulas, ke la substantivo estu en lokativo.

przed, za, nad + instrumentalo (kim? czym?)

vira genro	`przed` + -em	`przed` `pokojem`
ina genro	`za` + -ą	`za` `kanapą`
vira genro	`nad` + -em	`nad` `biurkiem`

w, na, przy + lokativo (o kim? o czym?)

vira genro	`w` + -u	`w` `pokoju`
ina genro	`na` + -e	`na` `kanapie`
vira genro	`przy` + -u	`przy` `biurku`

La prepozicioj `w` kaj `do` estas uzataj kun lokativo kaj genitivo.

La prepozicio w postulas substanstivon en lokativo. La prepozicio do postulas substantivon en genitivo.

w + lokativo (kim? czym?)

Jestem w Krakowie.

Mieszkam w Warszawie.

Jestem w Polsce.

do + genitivo (kogo? czego?)

Jadę do Krakowa.

Idę do Warszawy.

Jadę do Polski.

Prepoziciaj kunmetaĵoj

Prepozicia kunmetaĵo estas kombinaĵo de prepozicio kun:

substantivo, ekzemple w szkole, do pracy, o tobie;
adjektivo, ekzemple za mała, z młodym, o starym;
numeralo, ekzemple po trzecie, dla dwojga, do stu;
pronomo, ekzemple przy nim, bez niego, z wami;
adverbo, ekzemple od zaraz, na pewno, na zawsze.

La prepoziciajn kunmetaĵojn oni skribas dise, ekzemple: do kolegi, do pracy, na plaży, przez miasto, u was, po lekcjach, z restauracji.

Prepoziciaj kunmetaĵoj kun substantivo

La prepozicia kunmetaĵo konsistas el prepozicio kaj substantivo en la konforma kazo. La prepozicio difinas la kazajn formojn de substantivo, ekzemple:

`Idę` `do` + genitivo (`do` `kogo`?)	`Idę` `do` `fryzjera`.
`Idę` `do` + akuzativo (`dokąd`?)	`Idę` `do` `kina`.
`Idę` `na` + akuzativo (`dokąd`?)	`Idę` `na` `parking`.
`Idę` `na` + akuzativo (`co`?)	`Idę` `na` `spacer`.
`Idę` `w` + akuzativo (`dokąd`?)	`Idę` `w` `góry`.
`Idę` `nad` + akuzativo (`dokąd`?)	`Idę` `nad` `jezioro`.

`Jestem` `u` + akuzativo (`kogo`?)	`Jestem` `u` `brata`.
`Jestem` `w` + lokativo (`gdzie`?)	`Jestem` `w` `kinie`.
`Jestem` `na` + lokativo (`gdzie`?)	`Jestem` `na` `parkingu`.
`Jestem` `na` + lokativo (`czym`?)	`Jestem` `na` `spacerze`.
`Jestem` `w` + lokativo (`gdzie`?)	`Jestem` `w` `górach`.
`Jestem` `nad` + instrumentalo (`gdzie`?)	`Jestem` `nad` `jeziorem`.

La prepoziciaj kunmetaĵoj `z` `czym` kaj `bez` `czego`

La prepozicio z postulas, ke la substantivo estu en instrumentalo. La prepozicio bez postulas, ke la substantivo estu en genitivo.

z + instrumentalo (kim? czym?)

Piję kawę z mlekiem.

Proszę pierogi z mięsem.

Pijemy herbatę z cytryną.

bez + genitivo (kogo? czego?)

Piję kawę bez mleka.

Proszę pierogi bez mięsa.

Pijemy herbatę bez cytryny.

Prepoziciaj kunmetaĵoj en genitivo

Proszę kotlet schabowy bez ziemniaków.
Lubię kawę bez cukru.
Kiedyś pojadę do Gdańska.
Do Krakowa przyjeżdża dużo turystów.

La prepozicioj o, do, od…do postulas ordan numeralon en genitivo, ekzemple: Przedstawienie zaczyna się o siedemnastej. Sklep jest otwarty do osiemnastej. Filip pracuje od ósmej do szesnastej.

Prepoziciaj kunmetaĵoj en instrumentalo

La prepozicioj z, za, pod, nad, przed, między postulas substantivon en instrumentalo, ekzemple:

Na urlop pojadę z córką.
Za parkiem jest szkoła.
Zeszyt leży pod książką.
Spędzamy wakacje nad morzem.
Zostawił rower przed hotelem.
Stoję między biurkiem i oknem.

Kunmetaĵoj kun la prepozicio między kun orda numeralo postulas instrumentalon, ekzemple: Spotykam się z Filipem między dziewiątą i dziesiątą. Przyjdę do ciebie między drugą i trzecią. Beata ma wolny termin w poniedziałek między jedenastą i dwunastą.

Prepoziciaj kunmetaĵoj en lokativo

La prepoziciaj kunmetaĵoj en lokativo deskribas la lokon de ago. La prepozicioj w, na, przy postulas, ke la substantivo estu en lokativo, ekzemple:

To jest mój pierwszy dzień w pracy.
Teraz jesteśmy na plaży.
Przy biurku znajduje się fotel.